Isinulat ni Tony La Viña. Isinalin sa Bisaya ni Dinah Faye Balleco
Sa ika-26 na panahon, ang mga Parties sa United Nations Framework Convention on Climate Change nagtigom ug nagtapos sa tinuig na Conference of the Parties sa Glasgow, Scotland. Ang ilado ang COP26, nahitabo unta sa niagi nga tuig apan wala nadayon tungod sa pandemya.
Karon 200 ka mga Parties, nilibo nga internasyunal ug nasyonal nga mga lider, diplomat ug opisyales sa goberyno, ug representante sa mga stakeholder groups- gikan sa mga indigenous peoples, kabatan-onan, enviromental organizations, development groups, kababaihan, people with disabilities, industriya ug negosyo, scientific ug uban nga mga academic organizations, local governments, ug uban pa- ang nag-uban aron tumungon ang global climate crisis.
Wala ko niadto sa Glasgow, mao kini ang una nga wala ko nakaadto sa sulod sa 12 ka tuig ug usa sa lima nga wala ko nakaadto sa kinatibuk-an nga 26. Apan ang Manila Observatory, kung asa nagaalagad ako isip nga Associate Director for Climate Policy and International Relations, kay nagpadala ug grupo nga adunay upat ka tawo sa katiguman. Aktibo kami nga miyembro sa Allied for Climate Transformation by 2025 (ACT2025), usa ka consortium nga nagatambong ug mga key stakeholders aron maghisgot, mag-ila, ug maggiya sa mga ambisyon sa UN climate negotiations pareha sa gihimo nga malampuson sa Glasgow.
Sa duha ka semana, gihatag ang mga pakigpulong, gibuhat ang mga saad, ug gidebatehan ang mga ideya kung paunsa makapadayon, samtang ang mga batan-on nga mga nagaprotesta nagmartsa sa dalan sa Glasgow. Sa kahumanan sa duha ka semana, adunay kitay resulta- and Glasgow Climate Pact.
Klaruhon nako kini. Nasagmuyo ako sa resulta sa Glasgow. Dili kadto dako nga katalagman, pareha sa 2009 Copenhagen meeting kadtong usa pa ako ka negotiator sa Pilipinas. Apan ang resulta, liban sa uban nga kaayuhan, usa lamang ka bare minimum ug dili mao ang pinakamaayo nga pwede mabuhat.
Sa pareho nga panahon, nakabuhat kita ug sakto nga pag-uswag aron muhawa sa Glasgow tungod sa kahibalo nga kadtong mga adunay labot sa katawhan ug planeta wala napildi. Ang nasabutan nga mubalik sa sunod nga tuig nga adunay mas kusog nga pasalig sa pagbawas o pagreduce sa mga emissions mao ang usa ka butang nga kinahanglan nato ipatubag sa mga gobyerno.
Kontento pud ako sa gibuhat sa Philippine delegation sa Glasgow. Si Finanec Secretary Carlos Dominguez naghatag ug kinakusgan nga pahayag, samtang nagasaad nga mahimong climate leader tungod saatoang pagkahuyang sa climate change. Ang atoang mga negotiators-ilabi na si Director Albert Magalang ug Energy Secretary Wimpy Fuentabella- naghatag ug kinakusgan nga mga interbensyon sa mga kritikal nga panahon sa mga negosasyon.
Ang pinakadako nga kahigawad mao ang mga desisyon sa climate finance, adaptation, ug ang pagbuhat sa loss and damage facility. Usab, kini nga mga isyu gitumbok sa kaugmaon, apan makakita na kita ug maayo nga mga resulta sa sunod nga mga tuig. Dili pareha sa Green Climate Fund (GCF) nga nabuhat sa ilalom sa 16 ka tuig, mabatian nako nga makabaton kita ug loss and damage facility sa pila ka tuig.
Diri nga butang, nagapasalamt kita sa usa ka Pilipino nga abogado, nga si Vice Yu, para sa pagpanguna ani nga inisyatiba para sa mga developing countries. Pareha ni Bernaditas Muller, ang impluwensyal nga Filipino negotiator nga nanguna sa pagpaningkamot aron mahimo ang GCF, si Vice mao gyud ang nahimong instrumento sa pagkab-ot sa pag-uswag sa pag operationalize sa Santiago Network, nga nagatukod ug technical expertise sa pag-atubang sa loss and damage. Isip iyahang mentor sa UP Law ug isip usa ka kauban sa Legal Rights and Natural Resources Center ug sa climate change delegations of the Philippines sa pila ka tuig, nagapasalamat ako saiyahang trabaho. Nagalaum ako nga ilahon kini sa gobyerno sa Pilipinas ug imbitahon nila si Vice ug ang uban nga mga civil society experts aron tabangan sila sa mga musunod nga mga negosasyon.
Dili pareho sa uban, wala kaayo ko nagkabalaka nga ang ang pag “phase-out” sa coal power mailisan sa “phasedown” kay ang phasedown usa gihapon ka lakang padulong sa phase out. Ang kamatuoran nga ang coal ug fossil fuel subsidies giapil ug gituyo para sa phase-out sa una nga panahon sa gisabutan nga text sa 200 ka gobyerno usa na ka dako nga kadaugan.
Ang text gatawag para sa “development, deployment, and dissemination of technologies, and the adoption of policies, to transition towards low-emission energy systems, including by rapidly scaling up the deployment of clean power generation and energy efficient measures’, “accelerating efforts towards the phasedown of unabated coal power and phase-out of fossil fuel subsidies”, and providing targeted support to the poorest and vulnerable in line with national circumstances and recognizing the need for support towards a just transition.”
Usa ka dako nga agi sa Glasgow mao kay ang theme sa just transition nagsulod na sa ordinaryo nga mga paghisgot. Klaro kini sa premable sa Glasgow Climate Pact, nga nag-apil sa mga musunod nga clause:
“Recognizes the need to ensure just transitions that promote sustainable development and eradication of poverty, and the creation of decent work and quality jobs, including through making financial flows consistent with a pathway towards low greenhouse gas emission and climate-resilient development, including through deployment and transfer of technology, and provision of support to developing country Parties.”
Sa sunod nga kolum, iingon nako ang mga agi ug maghatag ko ug mga suhestyon para sa kongkreto nga mga aksyon aron ang sunod nga pakigtigom sa Egypt makapatungha ug mas maayo nga resulta.
Visit this link to access the article.
Tony La Viña 