Isinulat ni Tony La Viña. Isinalin sa Bisaya ni Dinah Faye Balleco
Aduna may mga kapakyasan ang Glasgow Climate Pact, aduna ni mga maayo nga bahin nga maayo. Ang mga halimbawa mao ang musunod:
Ang Pact nag-ila sa kamahinungdanon o sa “the importance of ensuring the integrity of all ecosystems, including in forests, the ocean, the cryosphere, and the protection of biodiversity, recognized by some cultures as Mother Earth, and also noting the importance of for some of the concept of ‘climate justice’, when action to address climate change.”
Nagpasiugda sad kini sa interlinked global crises of climate change ug biodiversity loss apil sad ang kritikal na papel sa pagprotekta, pagkonserbar, ug sa pagbalik sa nature ug ecosystems sa paghatod sa benepisyo para sa climate climate adaptation ug mitigation, samtang nagasigurado sa proteksyon sa palibot ug kinaiyahan.
Ang Glasgow Climate Pact nag-ila sa “the devastating impacts of the coronavirus disease 2019 pandemic ug sa kamahinungdanon sa pagsiguro sa malungtaron, lig-on, ug lakip nga kalibutanong pagkaayo, pagpakita ug panaghiusa sa partikular sa mga developing country Parties.
Isa ka pinakamahinungdanon nga prinsipyo gikan sa Paris Agreement kay gipamatud-an sa Glasgow Climate Pact: Ang mga Parties nga magtabang sa pag adres sa climate change kinahanglan nga murespeto, mupalambo, ug mukonsidera sa ilahang obligasyon sa tawhanong katungod, katungod sa panglawas, katungod sa mga indigenous peoples, mga lokal nga komunidad, mga migrante, mga bata, persons with disabilities ug mga tawo nga anaa sa alanganin nga sitwasyon ug ilahang katungod sa paglambo, apil na ang gender equality, panghatag ug gahum sa mga kababaihan, ug intergenerational equity.
Ug pareho sa gibuhat sa Paris Agreement, and mga gobyerno nagpasiugda sa kamahinungdanon sa papel sa mga indigenous peoples ug local communities ug sibil nga katilingban, apil ang kabatan-onan, sa pag adres ug pagtubag sa climate change. Nagpasiugda sad kini sa kinahanglananon nga multilevel ug cooperative action.
Sa Glasgow Climate Pact, nagpahayag ang mga gobyerno ug pagkabalaka sa resulta sa mga human activities, mao ang 1.1°C nga global warming ug ang mga epekto mabati na sa lain-laing rehiyon. Ilahang gipamatud-an, nga giingon sa Paris Agreement ang dinugay nga kalibutanong tuyo sa pagpugong sa pagdugang sa global average temperature sa ubos 2 °C above pre-industrial levels ug pagpaningkamot aron malimita ang pagsaka sa temperature sa 1.5°C above pre-industrial levels, samtang gaila nga kini magtabang sa pagpakunhod sa mga risgo ug epekto sa climate change. Samtang gibalik ani ang nasabutan sa Paris, ang mga gobyerno nag-ila sa maong kakulangon pamaagi sa pagsiugda nga ang mga epekto sa climate change mas gamay sa temperature increase nga 1.5°C kung ikumpara sa 2 °C, nga gasulbad sa pagpadayon sa pagpaningkamot nga malimita ang pagsaka sa temperature sa 1.5°C.
Aron mahimo ni, ilahang giila nga ang paglimita sa global warming sa 1. 5°C.gakinahanglan ug paspas, lawom, ug mapadayon nga pagbawas sa greenhouse gas emissions, apil na ang 45 persyento nga pagbawas sa carbon dioxide emissions sa 2030 gikan sa 2010 nga lebel ug sa net zero around mid-century, ug lawom nga pagbawas sa uban nga greenhouse gases. Mao kini ang agi gikan sa Paris kung diin gisulayan ug kombinsi ang mga negotiating partners aron muila sa 1.5 nga upper limit. Nagsugot sila sa pagtan-aw sa 1.5 nga tumong ug pangandoy. Sa Glasgow, nahimo na nato ni apan nawala ang lima ka tuig nga implementasyon.
Ang Climate finance mao ang pinakadako nga isyu sa Glasgow. Apil sa uban, ang Pact “notes with deep regret that the goal of developed country Parties to mobilize jointly USD billion per year by 2022 in the context of meaningful mitigation actions and transparency on implementation has not been met.” Ginaawhag pud niini ang mga dato nga nasod nga “to fully deliver on the USD 100 billion goal urgently and through to 2025, and emphasizes the importance of transparency in the implementation of their pledges.”
Ang loss ug land damage usa pud ka dako nga isyu sa Glasgow. Ang mga gobyerno nag-ila kinahanglan sa pagdali sa lihok ug suporta, apil sa finance, technology transfer and capacity building, para sa pagpatuman ug pamaagi aron malikayan, pagminus, ug pag adres sa mga nawala ug nadaot tungod sa mga epekto sa climate change sa mga developing countries. Ang Pact gapanawagan para sa gipalambo ug dungag na suporta para sa mga aktibidades nga nagatubag sa mga nawala ug nadaot nga konektado sa climate change. Nagsulbad pud kini aron mapakusog ang mga panag-uban sa mga developing ug developed countries, funds, technical agencies, civil society ug mga komunidad aron mapauswag ang pagsabot kung paunsa mahan-ay ug mapalambo ang mga aktibidades.
Sa katapusan, ang Glasgow Climate Pact nagasaad sa pagsiguro sa makahuluganon nga partisipasyon sa kabatan-onan ug representasyon sa multilateral, nasyunal, ug lokal nga proseso sa pagbuhat ug mga desisyon, apil ang anaa sa Climate Convention ug Paris Agreement, apil ang organisasyon sa tinuig nga youth-led climate forum para sa dayalogo sa mga Parties ug kabatan-onan. Ang papel pud sa indigenous peoples ang mga babaye giila ani nga Pact.
Ang mga panghitabo sa Glasgow nagapahinumdom kanako sa akoang mga nasulat sauna mahitungod sa lima ka panultihon sa negosasyon: (1) Ang kalaban sa maayo mao ang perpekto; (2) Ang panaw magsugod sa una nga lakang- sa tama nga direksyon; (3) Ang pareho nga panaw magsugod kung asa ka karon, maong hibal-I kung aha ka gikan; (4) Ang kaugmaon usa ka bag-o nga adlaw maong ayaw pagbuhi; (5) Pagpukaw ug sayo, tan-awa ang pagbuak sa kaadlawon, ug pag-ampo. Magdungag ako karon ug ika-unom: Ang mga gagmay nga kadaugan adunay pulos kung dad-on ta ani sa importante nga punto kung diin makadaog kita batok sa sa climate challenge.
Usa man ka kahigawad ang Glasgow, wala kita napildi. Wala pa sa karon.
Visit this link to access the article.
Tony La Viña 