Isinulat ni Tony La Viña; Isinalin sa Bisaya ni Dinah Faye Balleco
Original Article (Rappler); Tagalog Translation
Gasulti isip usa ka human rights advcocate, naguol gayod ako sa nahitabo sa Bloody Sunday, ang pagmasaker sa nwebe ka human rights nga mga aktibista ug mga trabahante sa rehiyon sa Calabarzon nga gihimo sa mga pulis gamit ang mga search warrants para sa ilegal na mga armas ug pabuto. Ang akoang dungag nga kaguol nagagikan sa maong pag isyu ug search warrants.
Gianingon ko kini nga adunay dakong respeto para sa hudikatura ug mga miyembro niini, daghan kanila nga akoang mga kauban sa pagtudlo ug personal na mga amigo, ug uban pud sailaha akoang mga nahimong estudyante ug mga estudyante karon. Ang Bloody Sunday search warrants – ang mga judicial orders didto, nga giisyu sa ngalan sa Section 2, Article III sa 1987 Constitution nga nagasigurado sa personal na seguridad sa tanang katawhan, nahimong mga death warrants. Ang mga judicial orders nahimong panghulga sa sa institusyon sa mismong search warrants, ug kinahanglan mapasailalom sa tarong na imbestigasyon.
Ang Korte Supreme kinahanglan maghimo ug aksyon karon . Ang mga judge anaa na karon sa official notice: imohang orders, nga nagasalig pagsayup sa presumption of regularity, karon nahimong death warrants sa kamot sa mga pulis. Ang mga saksi sa pagpatay kadtong Bloody Sunday wala naglibog sa ilahang nakita: pagpatay sa mga walay armas, pagbulag gikan sailahang mga pamilya, pagluhod o paghigda tapos ang pagpusil sa ilaha.
Ang Konstitusyon gaklaro sa standards sa pag isyu ug search warrants: “No search warrant… shall issue except upon probable cause to be determined personally by the judge after examination under oath or affirmation of the complainant and the witnesses he may produce, and particularly describing the place to be searched and the…things to be seized.”
Probable cause. Personal examination under oath. Particular description. Bawat usa ka estudyante sa balaod sa Pilipinas ug anaa sa parehong hurisdiksyon nakasabot niani ug nagtanom niani sailahang mga pagsabot. Ang bawat abogado gatuboy ug gahagit sa search warrants sailaha. Ug ang bawat Supreme Court case law nagaadto sa mga kalibog niini, ug adunay tumong sa nag-una nga pahayag: “The right of the people to be secure in their persons, houses, papers, and effects against unreasonable searches and seizures of whatever nature and for any purpose shall be inviolable.”
Ang gitahod nga si Fr. Joaquin Bermas (nga nag-iya sa kinabuhi ug mga binuhatan nga atoang ginasaulog karon) migamit sa Qua Chee Gan v. Deportation Board’s citation sa usa ka partikular nga inobasyon sa 1935 Constitution nga nibiya gikan sa niaging organic acts sa kolonyal nga panahon sa Amerika sa Pilipinas, ug maskin sa konstitusyon sa Amerika: nagaasayn kini ug determinasyon sa probable cause sa search warrants (o ang pagkulang niini) sa usa ka judge, dili sa maskin kinsnag opisyal. Ang 1973 Constitution nipaluag niining balaod aron muapil sa “such other responsible officer[s] as may be authorized by law,” apan ang 1987 Constitution nibalik sa orihinal na pormula.
Adunay maayong rason. Pareha sa Martial Law, ang Bloody Sunday, tanim-bala, ug ang gipakita sa daghan pang mga iskandalo nga gaguba sa dignidad sa mga security forces, ang katilingban sa Pilipinas nagagamit sa mga judges usap balwarte batok sa pag-abuso sa investigatory powers. Quis custodiet ipsos custodes? Ang mga judges, tungod sa pagtuon ug katungdanan, mamahimong lugar sa pagkamay-tulubagon para sa maayong pagtuo ug intensyon, pagkahingpit, propesyonalismo sa inbestigasyon sa pulis, or ang pagkakulang niini.
Ang mali nga pag-isyu sa mga search warrants gigamit aron arestuhon si Reina Nasino, nga buntis niadto kay River nga namatay nga makaluluoy nga wala iyahang mama sa iyahang tapad. Ingon usab, ang pareho nga search warrants giisyu aron arestuhon ang journalist-activist na si Lady Ann Salem- nga bago lang gipawaala’g bisa ni Judge Monique Quisimbing-Ignacio sa Mandaluyong Regional Trial Court, nga nagawagtang sa mga kaso batok kaniya ug iyahang co-accused, trade unionist nga si Rodrigo Espargo, isip usa ka sangputanan sa “fruit of the poisonous tree” nga doktrina. Ang pareho nga mga search warrants gaguba sa reputasyon sa hudikatura nga anaay tag na “search warrant factories,” gapahinumdom sa gitawag sad nga “diploma mills” nga nagaduha-duha sa mga kredensyal sa mga gradwado.
Ang quashal (pagkansela) sa search warrant batok ni Lady Ann Salem matulon-anonnga gaingon sa pagkakulang sa partikularidad sa mga gamit nga kinahanglon kuhaon, dili pagkauyon sa mga sworn affidavits, ug testimonya sa mga saksi nga dili matagaan ug pagsalig ug dili gyud dapat tagaan. Tungod ang search warrant naghatag pagtugot sa paglapas sa dili dapat malapas na katungod sa pagkapribado ug seguridad, sa pag-abuso niini mahimo kining instrument sa pagplanta ug ebidensya. Dili kani bag-o
nga kahadlok nga wala gaihap sa tanim-bala na mga iskandalo. Mao kini ang rason sa “fruit of the poisonous tree” nga doktrina: if dili makasalig ang korte nga ang pagpangita gihimo nga adunay pagkamatulobagon ug integridad, dili kini makasalig nga ang ginatungha niini kay mayo nga intensyon.
Busa ang sukaran sa probable cause sa search warrants, kinahanglan ang insiyal na ebidensya nga gipakita sa judge sa aplikasyon kay makakombinser para ipadaplin ang dili malapas na katungod, ug sa implikasyon, dili kini gibuhat aron magset up ug raid, o iframe ang suspect. Mao kini ang “the exclusive and personal responsibility of the judge to satisfy himself of the existence of probable cause” (Soliven v. Makasiar). Usa kini ka judicial act, dili lamang ministerial, ug ,labi na dili usa ka “factory production.” Gakinahanglan kini ug paghukum, pagsubay, ug pagbutang sa police power sa mas taas nga sumbanan. Pagkahuman sa tanan, kapag mas dako ang gahum, mas gamay ang pagsumangil.
Mga Precedents nga kinahanglan balihon sa Korte Suprema
Ang mga kaso ni Nasino, Salem, ug uban pang anaa sa parehong kalisdanan nagaimbita ug pagbisita usab duha ka niaging mga kaso kung diin ang gihatag ang gahum, para sa mayao ug dili, usa ka pagsumangil. Sa Ilagan vs Enrile ang hagit aron sa illegal na pag-aresto sa mga lawyer petitioners gihimong moot gamit ang pagfayl ug impormasyon batok kanila para sa rebelyon. Umil vs Ramos, nga adunay lain-laing pag-aresto, pagsakmit, ug kaso, niminus ug nihagit sa kaalam ni Ilagan, na nagsuporta
sa search warrants sa uban na mga petitioners, ug sa ingon mao ang sunod nga pagkadiskobre sa mga armas u gang niresulta nga pag-aresto “in flagrante,” tanan sa impormasyon nga ang mga residente nga gihisgutan kay NPA safehouses.
Ginaklaro sa jurisprudence nga ang State adunay legitimate right of self –defense. Tinuod, ang PNP gausab-usab ug pagpanalipod legalidad sa mga raid, pagpangita, pag-aresto, ug pagpatay- sa mga hilisgutan sailahang binuhatan nga ginahatagan ug katarungan nga anaa sila sa regular course sailahang duty. Una, ang gitawag nga “drug war,” karon ang gitawag nga “whole of nation” nga approach sa pagsupil. Nanlaban eh.
Ang mga korte sad gaingon nga ang gipresenta sailaha katuohan ug makakumbinser, ug tama na aron hatagan ug katarungan ang pagsulong sa pagkapribado, ang midnight knock o down raid. (Apan tan-awa ang kaso ni Lady Ann-Salem) . Ug wala niini ang tinuod na makaayo pamaagi sa sunod-sunod nga paggamit sa balaod; sa pagsupak ni Justice Sarmiento sa Umil, “Ilagan v. Enrile does not rightfully belong in the volumes of Philippine jurisprudence…. As I have stated, an information is not a warrant of arrest.”
Kung ang usa ka Presidente ug Commander-in-Chief gaingon nga “Kill them all,” ug kung ang parehong Presidente ug Commander-in-Chief naghambog pa gayod sa pagplanta ug ebidensya kadtong siya usa ka prosecutor, ang maskin unsa nga hadlok nga butang dili lamang possible, ginatugotan pa gayod. Kauban ang tanang red-tagging ug red-baiting, nga tanan nagpabilin sa tunga kinahanglan adunay pusil sa ilalom sa ilahang unlan o mualagad sa katawhan, ang maayong intension dili gayod masigurado sa kawad-on sa professionalism, checks and balances, ug tarong nga pagka matulobagon nga mga lihok.
Kinahanglan nato ug tarong nga PNP
Ang mga Pilipino angayan tinuod sa usa ka security force nga talahuron, professional, ug masaligan, ug ang PNP naghimo aning mga hiyas nga timaan sailahang pamatasan. Aduna koy daghang estudyante nga mga PNP officers ug ginasuportahan ko sila sailahang pagpaningkamot nga palambuon ilahang mga ranggo. Apan ang dugo giyabo nga walay pagkabana ug kung walay kaluoy kining mga hiyas dili makita ug maila. Nahadlok ako nga kita mubalik sa adlaw sa Constabulary, ug karon wala nay pagpanginahanglan nga mubalik sa adlaw sa Martial Law, ug gibalaan sa court warrant.
Anaa kini sa ambisyon sa hudikatura nga ilahon kini, ug hatagan ug katarungan kining mga pagpangita, pamaagi sa eksaminasyon sa mga search warrants nga gipadapat sa ngalan sa nasudrong seguridad. Ang Martial Law mitudlo saatong mga balaod nga ang PNP ug ang atong serbisyo pangseguridad mao ang gamit sa imbestigasyon ug proteksyon sa kagawasan, dili instrumento sa represyon ug pagpahilom, ug sayon kaayo nga gamiton ang represyon sa ngalan sa seguridad ug proteksyon.
Usa gayod nga kabaligtaran kung ang due process kining mga adlaw sa Pilipinas miabot sa mga dugo sa dalan. Ang hudikatura ug kabuoan sa legal profession, nga ginapangunahan sa Korte Suprema, kinahanglan muduso pagbalik. Dili dapat kita matagaan ug rason nga mahadlok kung ang taas nga bukton sa balaod adunay maayong intension, kung ang korte permanente nga nagatan-aw ug nagatama sa mga mali sa imbestigador. Para sa mga biktima sa Bloody Sunday, ug sa uban pa, ang korte adunay tulobagunon kanila.
Tony La Viña 