Translated by Dinah Faye Balleco
Original article (Rappler); Filipino translation
Kadtong niaging Biyernes, ang House Committee on Legislative Franchises wala nihatag sa ABS-CBN ug bag-ong prangkisa aron molihok isip usa ka broadcasting network. Usa kini ka pulitikal nga desisyon ni Presidente Rodrigo Duterte nga gihimo sa mga lider sa House of Representatives. Maskin klaro kining giamin sa Presidente pila ka adlaw ang nilabay, maskin kinsang nagaobserba makakita kung kinsa ang anaa sa likod aning mga masinasyon supak sa kompanya.
Ang tinuod nga napildi sa paglimod sa ABS-CBN
Tungod man kini sa kasuko sa presidente, o awtoritaryan nga tinuyoan aron hulgaon ang prensa, o maliputon nga pangnegosyong motibasyon duda pa sa uban, ang desisyon sa ABS-CBN direkta nga makadaot sa libo-libo nga mga Pilipino, maghimo sa daghan nga mga Pilipino nga gutom, ug muresulta sa daghang pagpahawa sa mga panimalay ug mga batan-on nga dili makapadayon ug eskwela. Nakahibalo ko niini nga tinuod kay ako personal nga nakaila sa dose-dosena nga empleya sa ABS-CBN -ug dili lang sa mga dagkong pangalan apan pati usab ang nga batan-on nga mga reporters. Ako makahibalo nga daghan kanila ang naguol samtang gahulat sailahang separation notices nga iisyu sa mga musunod nga mga semana. Nagpahibalo na ang kompanya nga ang terminasyon sa mga empleyado mahimong epektibo sa ika-31 sa Agosto.
Ang mga tag-iya sa ABS-CBN, nga nag-apil sa Lopez family ug uban nga mga shareholders(nga makakaya nga magpadayon) mao pa hinuon ang mugawas nga daog ani nga isyu.
Panigurado, walay oligarkiya ang maguba sa dili pagrenew sa prangkisa sa ABS-CBN. Daghang pamilya ang maguba apan dili ang pamilya Lopez.
Para mahibal-an, wala ako gatuo nga ang mga Lopez karon mabansagan nga nga miyembro sa oligarkiya. Klaro kini sa maskin kinsang nakahibalo sa pasalig ni Oscar Lopez aron protektahan ang kabukiran ug biodiversity, ang pag-una ni Piki Lopez sa isyu sa enerhiya kung diin gibalhin sa Lopez energy companies EDC ug First Gen palayo sa coal ngadto sa paggamit sa renewables, ug ang pasyon ug dedikasyon ni Gina Lopez nga nagtrabaho ug walay hunong hatod siya namatay aron protektahan ang kinaiyahan ug ang mga batanan-on.
Ang kompanya sa ABS-CBN dili maguba aron mapakusog sa mga gibuhat ngadto niini. Ang mga analysts muingon nga ang positibo nga resulta mahitabo kung ang kompanya kaya makatabok ug kumpleto nga transisyon paadto sa digital ug internet-based na mga pamaagi nga kaugmaon usab sa media ug entertainment. Ang kamaayo ug integridad ni Carlo Katigbak, Cory Vidanes, ug Ging Reyes gahatag saako ug pagsalig nga kaya nila giyahon ang kompanya ngadto sa padayon nga pagkadominante sailahang ginahimo.
Sa ing-aning butang, apan, ang publiko magkalisod gihapon kay anaay panahon nga daghan, labi na nga mga pobre, ang dili makakuha ug digital nga access sa mga balita sa kompanya, mga kalihokan sa publiko, ug programa sa kalingawan.
Ang pinakanapildi sa maong kontrobersya mao ang ekonomiya sa Pilipinas. Angay hibal-on nga ang dili pagkarenew sa ABS-CBN adunay epekto sa industriya ug mga pinansyal na institusyon sama sa mga bangko nga adunay pagkabutyag sa ABS-CBN.
Arbitraryo nga mga grounds para sa dili pagkarenew sa ABS-CBN
Ang mga grounds para sa dili pagrenew sa prangkisa sa ABS-CBN arbitraryo. Gisubay nako ug maayo ang mga nakit-an sa Technical Working Group (TWG), gamit akong panan-aw isip usa ka constitutional law professor sa pila na ka tuig, nga gaapil ug mapuslanon nga trabaho sa ehekutibo, lehislatibo, ug panghudikatura nga mga sangay sa gobyerno, ug nakakita sa trabaho sa TWG nga kalit-kalit ug walay tarong nga pagtagad, ug ang mga konklusyon walay tarong nga gilalis.
Ang TWG (walay apil si Representative Stella Quimbo nga misupak) ug ang Committee on Legislative Franchises (walay apil ang 11 ka representatives nga wala niboto sa rekomendasyon sa TWG) nasayop sa nga kamatuoran, mali nga muinterpretar sa mga balaod, ug midaot sa polisiya sa publiko sa paglimod sa bag-ong prangkisa sa ABS-CBN.
Halimbawa, ang pag-ingon nga si Eugenio Lopez III, usa ka dual citizen sa Pilipinas ug United States, dili pwede mag-angkon ug magmaneobra sa ABS-CBN, usa ka mali nga prinsipyo. Tanang first-year law students nakahibalo sa kalahian sa dual citizenship ug dual allegiance. Samtang dili gituyo ang nauna, ang dual allegiance resulta sa kabubut-on sa indibiwal.
Sa Pilipinas, ginaapply lamang nato ang dual allegiance sa serbisyong gobyerno o militar. Ang mga dual citizens dili makaserbisyo sa goberyno sa Pilipinas kung dili nila isalikway ang langyaw nga citizenship. Ang mga Pilipino nga citizens dili makaserbisyo sa langyaw nga army kung walay sabot sa langyaw nga nasud nga gatugot niani.
Sa daghang panahon nga niagi, anh Korte Suprema miingon nga ang pag-angkon ug langyaw nga pasaporte wala gabuot-pasabot nga ang usa ka tawo musalikwat saiyahang Filipino citizenship. Ang tulo ka dekada nha serbisyo sa mga Pilipino ug ang iyahanh rekord isip usa ka executive sa ABS-CBN mupahimatuod niani. Si Lopez adunay katungod ug mga pribilehiyo sa usa ka Pilipino kay siya usa ka natural-born Filipino.
Dili maayong signal sa mga foreign investors
Sa pag-isyu sa ABS-CBN sa Philippine Depository Receipts, and TWG nagpugos nga ang PDRs naghatag ug ownership rights sa foreigners ug nakalapas sa constitutional rule nga ang mga kompanya sa mass media dapat angkunon lamang sa mga Pilipino.
Kinahanglan nasad iingon nga ang PDR holder limitado lamang sa duha ka katungod, ang cash distribution ug option to purchase the underlying share, nga dili mga katungod sa pag-angkon. Mga langyaw nga PDR holders dili makaangkon ug makamaneobra sa ABS-CBN nga dili tugotan sa Security and Exchange Commission ug Philippine Stock Exchange sa una palang.
Ang sumbanan nga gihimo sa diri nga desisyon sa Kongreso delikado sa tanang PDR holders, mao pud sa tanang langyaw nga mga investors. Apil diri ang kalapasan sa pagsabot sa TWG sa prangkisa, tax, ug labor violations sa ABS-CBN- kung diin ang TWG ug ang Committee dali-dali nga nagbaliwala sa mga findings sa mga regulatory agencies nga walay paglapas ang nahitabo o nga ang mga paglapas natubag na.
Daghan ang nag-ingon nga ang arbitraryo nga desisyon sa ABS-CBN mao ang ulahi nga mudesisyon direktang langyaw nga investment sa Pilipinas. Usa na kita ka pariah sa mga foreign investors.
Kinahanglan nga pulitikal nga panglihok
Samtang ang mga tag-iya sa ABS-CBN, sa pamaagi sa pag-usab ug pagredirect sa ilang negosyo makalingkawas sa dili pagrenew sa prangkisa, ang mga tawo ug ang nasud maglisod ug dako tungod aning giisa nga desisyon sa presidente ug kongreso.
Maong kinahanglan usabon kining maong pulitikal nga desisyon, dili tungod maayo kini para sa ABS-CBN o mga tag-iya, kundili tungod mao kini ang tama nga butang na pagkahimuon para sa mga empleyado, para sa mga pobre, ug para sa nasud.
Samtang ang people’s initiative usa ka opsyon, dili kani sayon nga pagkahimuon- para sa pagtigom sa mga pirma, paghimo sa kampanya, ug para sa paggawi sa Commission on Elections sa plebisito. Mao sad, ang pila nalang ka tuig bag-o ang 2022 elections. Ang mga kinahanglanon ug kusog para sa people’s initiative mas maayong gastuhon sa pulitikal nga kampanya ug pagboto sa bag-ong presidente, House of Representative, ug Senado nga magsuporta sa pagrenew sa prangkisa.
Ang kinahanglan buhaton sa mga empleyado ug tigsuporta sa ABS-CBN mao ang pagpadayon nga buhi aning isyu adlaw adlaw ug sa kada semana sa mga bulan nga muabot. Dapat dili kita makalimot; sa tinuod, dapat himuon nato ni nga isyu nga sentro sa sunod nga eleksyon, sagulon sa uban nga importante usab. Para saako, mao kini ang pagpadili sa anti-terrorism law, mas kusgan nga posisyon batok sa paghulga sa China sa atoang nasyonal nga teritoryo, mas maayo nga pamaagi sa Covid-19 pandemic, ang pagpagawas kay Leila de Lima ug uban nga pulitikal nga priso, ug ang pagpadayon sa peace negotiations uban sa National Democratic Front.
Tungod kay ang desisyon sa ABS-CBN pulitikal, mabag-o lang kini sa pulitikal nga pamaagi. Ang kadaghanan sa atong katawhan, nga gipakita sa Social Weather Stations, gasuporta sa ABS-CBN. Ang maong suporta kinahanglan gamiton para bag-uhon ang desisyon.
Tony La Viña 