Translated by Dinah Faye Balleco
Original article (Manila Standard); Filipino translation
Saakong niaging kolum, nisulat ako bahin sa espesyal nga Social Weather Stations (SWS) May 4-10, 2020 Covid-19 Mobile Phone Survey nga mureport nga 83 porsyento sa mga Pilipino makakita sailang kinabuhi nga nadaot sugod sa niaging tuig. Mao kini ang pinakalain nga pagpangita ani nga pangutana sa 37 ka tuig na series sa 135 na mga sarbey sa SWS, ug kini mupildi sad sa rekord na 62 porsyento na nakabati ug pareho kadtong June 2008 sa mga ulahing tuig sa kapangulohan ni Macapagal Arroyo.
Sa parehong sarbey, nga gipahigayon sa taliwala sa kaedaran sa mga gatrabaho nga mga Pilipino (kinse anyos pataas), nahibal-an sad sa SWS nga 43 porsyento saila mubana nga ilahang kinabuhi mas mulisod (giterminohan sa SWS nga mga “Pessimists”), laban sa 24 porsyento nga mubana nga ilahang kinabuhi magpabilin nga walay pagbag-o, ug 24 porsyento mubana nga ilang kinabuhi mahimong mas maayo (Optimists) sa mga musunod na dose ka bulan. Mao sad kini ang pinakalain nga pagpangita sa mao kini nga pangutana sa mga sarbey sa SWS, nga mupildi usab sa niaging rekord nga 34 porsyento kadtong Marso 2005.
Sumala sa SWS, “Ang Net Optimism panagsa ra negatibo… Ang mga negatibo nga rating kadtong 1984, 2000, ug 2005 tungod sa pulitikal nga gubot sa mga ulahing panahon ni Marcos, ang krisis sa impeachment ni Joseph Estrada, ug ang kontrobersyal nga 2004 eleksyon ni Gloria Macapagal-Arroyo.” Nakaobserba sad kini, “Ang ulahi nga negatibo ang iskor, kadtong pang Hunyo 2008 ug -6. Human niana, nahimong positibo iskor sa tanang 46 na mga sarbey, sa tunga sa 2008 sa Setyembre ug 2009 sa Disyembre. Nganong negatibo nga nakita sa mga Pilipino kini nga sitwasyon?
Dili lang kani tungod sa pandemic. Tungod sad kini sa tubag sa gobyerno ngadto sa Covid-19 nga hiyas sa pagkawalay kabangkaagan nga akong gisulat kadtong niaging Martes. Kani nga pagkawalay kabangkaagan gipakita sa usa pa ka talagsaong pagpangitasa sarbey sa SWS-nga 5.4 porsyento sa kaedaran sa mga Pilipino nga gatrabaho natanggong tungod sa quarantine, nga gibana nga 4.1 milyon nga mga Pilipino, base sa 2020 nga populasyon nga 75.8 milyon nga gatrabaho nga mga katawhan.
Makahuna-huna na lamang kita unsa ang mga pwede nahitabo ani na mga indibidwal ug sailahang mga pamilya. Huna-hunaa kung ikaw si Michelle Silvertino, na natanggong ug pila ka adlaw sa Panay, nagkasakit ug gibiyaan, ug sa katapusan namatay.
Ang hulagway ni Michelle Silvertino kauban ang mga biktima sa EJK sama ni Kian de los Angeles mao ang permanenteng imahe na pinakalain sa administrasyong Duterte pareho nga ang Mamasapano ug Ampatuan massacre mao ang magdugay nga mga imahe na pinakalain sa administrasyon ni Arroyo ug Aquino.
Ang iskandaloso ug dili matarung nga pamaagi sa gobyerno sa pag-atubang sa mga jeepney drivers ug operators mao ang ehemplo usab sa pagkawalay kabangkaagan sa gobyerno. Naa usab bulkan tua didto ug kung kadto mubuto, Ginoo tabangi kami.
Ang atoang nasud malain nga natanggong. Tan-awa ang nahitabo sa Cebu kung diin daghang mga doktor ug mga nurse ang gikinahanglan apan mas daghang police ug sundalo ang gipadala ug kung diin ang ilahang gobernadora mutambag ug mga makadaot nga solusyon sa publiko. Pag-adto sa Ninoy Aquino International Airport ug kaluy-i ang mga natanggong na mga Pilipino na nabutyag sa mga elemento. Sa baylo nga mutrabaho ug pagmaayo aron masulbad ni nga mga problema, ang Kongreso miuna pa sa pagpasa sa makadaot nga anti-terror bill ug ang miyembro sa House of Representatives mupasaka sa bill nga muilis sa pangalan sa airport tungod sa kasuko sa usa ka bayani sa nasud.
Apan anaay hayag na parte sa Senado. Ako mahinamon nga misunod sa daghang mga Senador- Pia Cayetano, Sonny Angara, Grace Poe, Nancy Binay, Joel Villanueva, Win Gatchalian, Kiko Pangilinan, Risa Hontiveros, ug Leila de Lima- ug mudayeg sailahang kalig-on ug determinasyon aron mulihok pag-isbog sailahang trabaho isip mga tawo sa lehislatura. Ako nalipay usab sa kalampusan sa kalampusan sa adbokasiya ni Senator Cayetano para sa bicycle lanes ug mudayeg usab pag-ayo sa kusog sa karakter nina Angara (nga mipositibo sa coronavirus), Villanueva (nga namatyan ug igsuon), ug ang dili matarong nga nakulong na si De Lima nga niatubang ug mga mahagitong kaagi.
Sa House of Representatives, pagpahalipay sa Makabayan bloc ug sa oposisyon sama nina Edsel Lagman ug ang akoang representative nga Kit Lagman. Ang ilhang disiplinado nga trabaho sa piskalisasyon ug ang ilahang pasalig sa interes sa publiko nagpadayon nga impresibo.
Sa ehekutibo, usa ka hayag nga bahin mao ang Bangsamoro. Ang mahukmanon ug mapanan-awon nga pagpangulo ni Chief Minister Murad, nga gitangan sa takos ug kugihan nga miyembro sa cabinet sama nina Interior and Local Government Minister Naguib Sinarimbo ug Minister of Social Services Raissa Jajurie importante usab. Ang ilahang maayo kaayo nga trabaho karong krisis nagpakita nga ang paghimo sa Bangsamoro Autonomous Region sa Muslim Mindanao mao ang tama nga pagkabuhaton.
Sa katapusan, ang Korte Suprema mibuhat usab ug maayo sa hudikatura sa panahon sa krisis. Ang bag-o nga virtual oath taking sa mga bag-o nga abogado, na akong sulatan bahin ani sa sunod na semana, nipakita sad ani nga pagkamapasiboon.
Adunay pamaagi pagawas aning lalom na buslot nga anaa ta karon ug dili kini kinahanglan mag-apil sa pagpalagpot ni Duterte. Sa dihang bahin, mouyon ako ni VP Leni Robredo. Apan kinahanglan biyaan sa administrasyon ni Duterte ang iyahang top-down, Manila-centric, militaristic, ug ang pamaagi sa pagbasol sa tanang tawong pabuyag. Sa baylo, kinahanglan sila maminaw, mutukod ug pag-uyon, mahimong mapaigoigoon ug imahinatibo, ug hiusahon ang mga katawhan. Sa maong pamaagi kita muuswag.
Tony La Viña 