Translated by Dinah Faye Balleco
Original article (Manila Standard); Filipino translation
Karong semana, ang mga Pilipino maanaa na sa usa ka gatus nga adlaw sa pagkalockdown sailahang mga balay, balangay, lungsod, probinsya, ug isla. Ang uban magsumala nga ang ika-15 sa Marso maoy unang adlaw nga ang community quarantine gipahamtang sa Metro Manila, nga magahimo sa ika-15 sa Hunyo nga ika usa ka gatus nga adlaw; ang uban muhinumdom sa ika-17 sa Marso nga maoy adlaw kung diin ang quarantine gianunsyo nga ipatuman sa Luzon ug buong nasud, maong mumahimo kini sa Martes ika-23 sa Hunyo nga usa ka gatus nga adlaw. Gihapon, maski paunsa man ihapon ang mga adlaw, kita tanan makauyon nga kini mga lisod ug mahagiton nga adlaw.
Adunay mga hayag nga butang tubag sa administrasyon ni Duterte sa COVID-19. Ako misuporta sa kasugdanan sa kinatibuk-ang desisyon na mupamatang sa general lockdown sa nasud. Gisuportahan nako ang pagprayoridad sa paghatag ug social amelioration subsidies kadaghanang apektado nga mga Pilipino. Kaluy-an, ang mga pribadong sektor ug mga organisasyon sa katawhan, apil ang mga grupo sa mga aktibista, mituntong sad sa pagtabang.
Moila ako nga daghang indibidwal sa gobyerno ang nagbuhat ug maayo. Halimbawa, si Dr. Edsel Salvana makanunayon nga nahimong tingog sa siyensya sa COVID-19 Inter-Agency Task Force (IATF) for the Management of Emerging Infectious Diseases Resolutions. Sina Doctor Tony Leachon ug Ted Herbosa naghatag ug maayong tambag sa IATF, bisan paman si Leachon gitanggal sa dili seremonyal nga pamaagi tungod sa pagsulti sa kamatuoran. Ang UP COVID-19 Pandemic Response Team usa sad ka maayo nga kapungahaan.
Si Dr. Maria S. Vergaire, nga Health Secretary, nagpabilin nga ehemplo sa pagakakalmado sa iyang pang adlaw-adlaw nga pahamatngon. Sa sayo pa lang, hantod siya natanggal, si Cabinet Secretary Karlo Nograles, nihatag sad ug maayo ug matudluon nga pahamatngon. Maayo, si Presidential Spokesman na si Harry Roque nagahimo ug maayo nga trabahao sa maong mahagitnong papel.
Sa mga hagit sa ekonomiya, ang trabaho sa Finance Secretary Carlos Dominguez, nga gitabangan sa mga batan-ong opisyales sa dakung integridad, sama nina Assistant Secretary Tony Lambino, ug Acting NEDA Director General Karl Chua, nga akong kaila nga mapaigoigoon ug imahinatibo nga lider, gahatag saatoa ug gahot nga tiyansa.
Ang mga lider sa lokal nga goberyno kadaghanang niapil ug tabang sa okasyon. Ang talagsaong trabaho gibuhat nina Pasig Mayor Vico Sotto, Marikina Mayor Marcy Teodoro, Makati Mayor Abby Binay, Davao City Mayor Sara Duterte, ug Baguio City Mayor Benjamin Magalong. Sina Governor Kaka Bag-ao sa Dinagat Islands, ug Jurdin Jesus Romualdo sa Camiguin gabuhat sad ug maayo nga trabaho sa pag atubang sa COVID-119, uban sa pagpakita nga ang mga island-based na estratehiya sa arkipelago mao ang malampuson nga pamaagi sa problema sa pandemya.
Ang pinakamaayo nga tiglihok sa gobyerno mao ang Bise Presidente Leni Robredo. Pamaagi sa pagkuha saiyang sariling pondo ug panrabaho pag-una sa mga boluntirs, siya naghatag ug praktikal ug epektibo nga mga solusyon sa mga hagit nga dala sa pandemya. Gitabanangan pud niya ang mga frontliners sa pamaagi sa paghatag ug mga PPEs, serbisyo sa transportasyon, ug mga kinahanglan na rooming facilities. Gitabangan sad niya ang mga natanggong na mga indibidwal ug gitabangan sila pagpauli sailahang mga panimalay.
Samtang atong giila ang mga tagsa-tagsang pagpaningkamot, kinahanglan maingon nga kining usa ka gatus nga adlaw wala gayod namahimong maayo para sa nasud-dili lamang tungod sa virus, nga dili sala sa administrasyong Duterte, kundili tungod sa pagkawalay kabangkaagan sa gobyerno.
Ang kaalaut saatong katawhan na nagresulta gikan sa coronavirus pandemic ug sayop nga pagtubag sa gobyerno niani- wala nasayran. Sa gihimong COVID-19 mobile survey sa Social Weather Stations (SWS), nga gipanggawi gikan ika-4 sa Mayo hantod ika-10 2020 sa kaedaran sa mga gatrabaho, nahibal-an sa SWS na 83 na porsyento sa mga nagtubag muingon nga ang kalidad sailahang panginabuhi mas nigrabe ug kalisod (nga gitagaag termino sa SWS nga “Losers”), laban sa 10 nga porsyento nga muingon nga ilahang kinabuhi wala nagbag-o (“Unchanged”), ug 6 n porsyento lamang ang muingon nga kini nahimong mas maayo (“Gainers”), kung ikumpara sa niaging tuig. Kinahanglang mahibal-an nga kining pagbaba sa kalidad sa kinabuhi makita sa tibuok nasud kauban ang parehong nugbong numero sa mga niaging mga sarbey, sumala sa SWS, sa tanang mga rehiyon gikan sa Luzon hantod sa Mindanao ug uban ang mga naapektuhang katawhan sa tanang klase (kung unsa kapobre ang usa ka tawo, mas dako gayod ang negatibo nga epekto.
Ang pagkawalay kabangkaagan sa gobyerno makita kadaghanan sa mga kapakyasan, bisan paman pagkahuman sa isa ka gatus nga adlaw, sa pagpatukod ug epektibo nga testing ug contact tracing na mga aparato. Kini maghimo nga walay pulos saatong lockdown nga gibuhat, nagasigurado pa sa second wave ug musunod pa nga mga inpeksyon.
Kini nga pagkawalay kabangkaagan klaro usab sa kapakyasan sa gobyerno sa paghatag ug serbisyo sa transportasyon, aron mapadala ang mga esensyal na trabaho ug masigurado nga ang mga natanggong nga mga Pilipino makauli sailahang mga panimalay. Ang kamatayon ni Michelle Silvertino nga natanggong sa Panay maoy direktang naay kalabutan nianing panghitabo. Ang iyahang hulagway mao ang malungtaron nga imahe sa era ni Duterte.
Sa katapusan, atong makita ang pagkawalay kabangkaagan sa gobyerno sa pinakataas nga ang-ang sa pagpangulo- ang Presidente, ang Sekretarya sa Departamento sa Panglawas, ug ang mga nagretiro nga mga heneral, nga maoy diha sa sugo sa kinatibuk-ang paglihok sa nasud. Sila nagbasol sa uban sailahang kapakyasan, nagpahamtang ug militar nga paagi sa problemang panglawas, ug nigarantiya sa usa ka nagkabahin, nangasuko, ug miserable nga nasud.
Ginoo tabangi kami kung ang musunod nga usa ka gatus nga adlaw magpabilin nga ingon ani gihapon.
Tony La Viña 