Translated by Dinah Faye Balleco
Original article (MindaNews); Filipino translation
Kadtong Lunes, ika-15 sa Hunyo, 2015, ang Manila Regional Trial Court nagconvict ila Rappler Executive Director Maria Ressa ug kanhi nga Rappler Researcher na si Reynaldo Santos, sa cyberlibel. Ang desisyon muugat sa kaso nga gifile sa usa ka mga prosecutors pagkahuman ang usa ka negosyante nakiglantugi sa usa ka artikulo nga matod niya, dili tugma nga mikonekta kaniya sa usa ka taas nga husgado ug muhigot kaniya sa kalibutan sa droga. Apan ang kaso gihulagway ni Maria Ressa ug sa iyang news outlet, ang Rappler, na usa ka pagsulay sa administrasyon Duterte aron tanggalon ang kagawasan sa prensa. Sa desisyon, ang korte mudeklara sa Rappler nga kompanya, nga walay katubagan. Sina Ms. Ressa ug Santos gisintensyahan ug unom ka bulan hantod unom ka tuig. Sila magpadayon nga makagawas nga naay bail samtang wala pay appeal.
Ang naingon nga pagkaconvict usa ka dakong hagit sa kagawasan sa prensa. Si Maria Ressa mutubag sa posible nga pagkaconvict kadtong niaging semana: “Corrupt, coerce, co-opt. You’re with us or against us,” (Pangurap, pamugos, pangoop. Kamo miuban kanamo o mubatok kanamo.) siya muingon. “If I’m convicted, then it’s codified into law.” (Kung ako maconvict, kini masulat sa balaod.) Dili kinahanglan ug dako nga pagbati ug paghunahuna nga ang kamot sa likod ani nga mga kaso batok sa beteran nga journalist kay mao ang presidente. Usa na kini nga makabalaka ug makakapoy nga sumdanan nga gipakita sa gobyerno sa mga niaging upat ka tuig. Ang kalibog nga anaa sa ABS CBN, ang mga hulga batok sa GMA, ang daghan nga mga journalist na anaa sa priso, ug mas grabe pa, naigo sa bala sa tigpatay- mao kini ang kapalaran sa gaensayo sa prensa sa ilalom aning administrasyon, mao kay, kung usa ka ka kritiko, sama ni CJ Sereno, Senator Leila de Lima, VP Robredo, etc., pagdili sa paggumon sa linya, o paghagit sa naanadan, pagsupak sa anti-drug war sa administrasyon. Paaboti na ang daghang kaso, paghadla, ug pagdaot kung ikaw mosulti batok sa makagagahum.
Ang kaagi ni Maria Ressa usa ka sintomas sa lisod nga kahimtang sa prensa ug sa katungod sa panulti saatong nasod. Lain-laing kusog ang mupadayon ug daot sa sibil nga katungdanan o kagawasan, ordinaryo man na panahon o panahon sa pantibuok-kalibutang epidemya. Tanan kini makapahinumdom sa panahon sa Martial law kung diin daghang katungdanan ang napugngan; kung diin daghang journalists ang kinahanglan maglisod, ug gibayran pa gayod kauban ang kinabuhi aron masigurado nga ang prensa magpadayon sa ing-atong pamaagi.
Kagawasan sa impormasyon ug prensa, usa ka bahin sa kagawasan sa panulti, mao ang mahinungdanon nga katungdanan sa usa ka demokratiko nga nasod. Ang paghatag ug kagawasan sa mga katawhan nga muhatag ug opinyon ug panan-aw makahimo kanila nga makahuna-huna ug tarong nga paghukom diha sa mga isyu nga gikalabotan sa publiko-ilabo na karon nga anaa kita sa tunga sa pantibuok-kalibutang epidemya kung diin kritikal ang matinud-anon nga impormasyon. Kini nga mga kagawasan ilabi na nga importante sa Mindanao tungod sa daghang isyu sa pagdumala diri saatoang isla. Kinahanglan gayod nga ang katungdanan sa katawhan nga muistorya ug mupahayag dili sobra sobra nga mapunggan. Ang mga media outlets sama sa ABS-CBN, GMA, ug mga media practitioners gahatag kanato ug kritikal na impormasyon sa mga butang nga direkto o dili direkta nga makaapekto kanato. Tungod ani, importante nga sila tugotan nga mutigom, musabwag ug impormasyon ug mumantala sa ilahang nabal-an, nga walay kahadlok ug pagpabor-pabor.
Ang pagpugong sa kagawasan sa prensa ug pagpahayag ginadili, sa pamaagi man sa pagdili sa wala pa nabuhat ug pagsilot kung nabuhat na. Mao kini ang nag-unang mga kagawasan nga ginamandong protektahan saatong nasod, ug dili daoton. Sa doktrina, ginadili ang pagpugong ug pagsilot sa kagawasan sa prensa. Para sa mga korte, ang kagawasan sa pagpahayag mao ang naandanan, ug ang maskin unsa mang pagpugong ginatrato nga eksempsyon. Ang gahum nga gamiton ang pagpugong dili angay ipadayon; hinoon ang pagpadayon batok sa kalig. Ug palas-unon sa respondent na pagkapukan ang maong pagpadayon. Ang masking unsang buhat nga gapugong ug panulti kinahanglan silotan, ingon pa. Ang pagdili sa wala pa pagbuhat o prior restraint labaw pa gayod na mas grabe nga pagpugong sa kagawasan sa pagpahayag kaysa sa pagsilot o subsequent punishment. Bisan tinuod nga ang prior restraint makapugong usab sa pagpahayag, ang mga ideya hinuon nasabwag na sa publiko. Maskin walay pagpugong sa protektado nga pagpahayag, ang maong pagpahayag hisgutan sa gasunod nga pagsilot, sibil man o kriminal.
Ang gobyerno, nga dili kuntento sa paggamit sa mga himan aron sumpoon ang pagsupak ug hulgaon ang mga civil liberties, anaa na sa puy-anan sa pagpabalaod sa usa ka makahahadlok ug malaut na lehislasyon- ang Anti-terror bill. Dili kani madawat nga pamaagi sa represyon.
Sa mga panghitabo karon, makahunahuna kita kanus-a pagkahimuon sa gobyerno na hunahunaon ang kaayohan sa katawhan gamit ang pagrespeto kung unsa ang ilaha sa kinaiya, kay tungod sila mga tawo ug dili lamang katawhan sa nasod. Apan kita padayon nakakita ug gobyerno nga gadaot sa katungod sa tawo, gasalikway sa konstitusyonal nga mandato sa pagprotekta ug pag-alagad saiyang katawhan ug magtrabaho para sailahang kaayo-na maoy rason sailang paglungtad.
Tony La Viña 